Rượu và những vấn đề liên quan

[Minh Duy]

Trong thời gian gần đây, trên địa bàn thành phố đã xảy ra một vụ ngộ độc rượu nghiêm trọng khiến nạn nhân tử vong. Điều này gióng lên hồi chuông cảnh báo về việc sử dụng rượu không đảm bảo an toàn dẫn đến ngộ độc rượu. Ngộ độc rượu có thể cấp tính khi uống rượu quá nhiều trong thời gian ngắn hoặc ngộ độc rượu mạn tính khi uống nhiều rượu trong thời gian dài.​

Ngộ độc rượu gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và tính mạng của người sử dụng rượu mà nguyên dân do sản phẩm rượu có pha tạp chất có chức Methanol. Đây là vấn đền mà xã hội và các cơ quan chức năng quan tâm hiện nay khi các vụ ngộ độc rượu do sử dụng các sản phẩm rượu không có nhãn mác, thương hiệu, nguồn gốc hoặc có chứa methanol với hàm lượng cao.

Rượu là đồ uống có cồn thực phẩm, được sản xuất từ quá trình lên men hoặc hỗn hợp của các loại nguyên liệu chủ yếu gồm tinh bột của ngũ cốc, dịch đường của cây, hoa, củ, quả hoặc là đồ uống được pha chế từ cồn thực phẩm.

Ethanol được lên men từ tinh bột như ngũ cốc, các loại rau củ có chứa tinh bột hoặc đường. Khác với Ethanol, Methanol chủ yếu được lên men từ nguyên liệu có chứa cellulose (gỗ). Trong thực phẩm chỉ có Ethanol đã được loại bỏ tạp chất, đạt chất lượng theo quy chuẩn kỹ thuật quốc gia là có thể được sử dụng để sản xuất các đồ uống có cồn, còn Methanol lại gây độc và thường được dùng như dung môi để hòa tan các chất hữu cơ hoặc vô cơ.

Uống rượu pha cồn có chứa methanol gây nguy hiểm tính mạng (Nguồn: Internet)​

Khi uống vào cơ thể các loại rượu sẽ được chuyển hóa ở gan dưới tác dụng của men ancohol dehydrogenase thành andehyd, sau đó nhanh chóng chuyển thành acid và sản phẩm chuyển hóa cuối cùng là CO2 và nước. Với Ethanol, sản phẩm chuyển hóa là acid acetic (thành phần chính của giấm ăn) không độc, còn sản phẩm chuyển hóa của Methanol là acid formic. Chính acid formic được xem là là thủ phạm gây ngộ độc Methanol. Các trường hợp ngộ độc rượu phát hiện hàm lượng Methanol rất nhiều trong cơ thể. Methanol vào cơ thể người ban đầu gây say giống rượu bình thường. Sau khi uống từ 1 đến 2 ngày, Methanol trong cơ thể chuyển hóa thành axit formic rất độc. Máu bị nhiễm axit khiến bệnh nhân thở nhanh và sâu giống như khó thở; tổn thương mắt gây nhìn mờ, nặng hơn có thể gây mù; thậm chí phù não, hôn mê, hoại tử não và tử vong.

Tác hại của ngộ độc rượu?

Trong 1“đơn vị rượu” thường có từ 8-14g rượu nguyên chất chứa trong dung dịch đó. Mỗi đơn vị tương đương: 1 lon bia 270-330ml (2-12 độ rượu) hoặc 1 chén rượu vang 125ml (9-18 độ rượu) hay 1 chén rượu mạnh 40ml (40 độ rượu). Nam giới uống quá 3 đơn vị rượu/ngày; nữ giới uống quá 2 đơn vị rượu 1 ngày được coi là lạm dụng rượu.

Tác hại tức thì khi uống quá nhiều rượu (lạm dụng): Phản ứng chậm, đi đứng xiêu vẹo, giảm khả năng nhìn, nghe, ngửi. Có thể dẫn đến các hành vi thiếu kiềm chế như cọc cằn, có ảo giác. Giảm sút trí tuệ, trí nhớ, sa sút tâm thần. Nôn mửa, đau bụng. Ngộ độc nặng có thế dẫn đến bất tỉnh, xanh tái, tử vong.

Ngộ độc rượu (Nguồn: Internet)​

Uống rượu lâu ngày dẫn đến nghiện rượu, sút cân, chán ăn, tiêu chảy do tổn thương gan, ruột, dạ dày; da, niêm mạc nhợt nhạt do thiếu máu; thoái hóa gan, xơ gan, có thể ung thư gan; nhồi máu cơ tim; mất trí nhớ; ảnh hưởng đến cơ quan sinh sản....

Phụ nữ mang thai uống nhiều rượu có thể gây sinh non, ảnh hưởng đến phát triển thể chất, tinh thần, trí tuệ của đứa trẻ, gây ngộ độc cho thai nhi.

Xử lý khi ngộ độc rượu:

+ Say rượu: cho bệnh nhân nằm nghỉ nơi yên tĩnh; có thể cho uống 10-20 giọt Amoniac hay 1-5g Amonium acetat trong một cốc nước muối.
+ Ngộ độc rượu: Nếu bệnh nhân mất ý thức hoặc lơ mơ hoặc có biểu hiện ngừng thở hoặc hôn mê, có giật cần đưa ngay đến cơ sở điều trị gần nhất để được cấp cứu và điều trị kịp thời.

Cấp cứu ngộ độc rượu (Nguồn: Internet)​

- Xử trí ngộ độc rượu Metylic (Methanol): Đưa ngay bệnh nhân đến cơ sở điều trị gần nhất để được hồi sức cấp cứu và điều trị kịp thời.

• Để hạn chế tối đa việc ngộ độc rượu và đảm bảo sức khỏe, người tiêu dùng cần lưu ý các vấn đề sau khi mua, lựa chọn sản phẩm rượu:

1. Rượu sản xuất để tiêu thụ trong nước và rượu nhập khẩu phải được dán tem và ghi nhãn hàng hóa theo quy định gồm một số thông tin bắt buộc trên nhãn: Tên sản phẩm; tên, địa chỉ thương nhân chịu trách nhiệm về hàng hoá, xuất xứ hàng hoá, định lượng sản phẩm, hàm lượng ethanol, thông tin cảnh báo (nếu có

2. Nên mua ở các cửa hàng có uy tín, thương hiệu...và những nơi đáp ứng đầy đủ các điều kiện kinh doanh thực phẩm nói chung và có giấy phép kinh doanh rượu nói riêng (trừ hoạt động bán rượu tiêu dùng tại chỗ).

3. Không nên mua: Sản phẩm rượu trôi nổi, không rõ nguồn gốc xuất xứ.

• Đối với các cơ sở sản xuất, kinh doanh rượu: Sản xuất, kinh doanh rượu thuộc danh mục ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện. Trong quá trình phân phối, bán buôn, bán lẻ rượu, thương nhân phải tuân thủ các quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường, an toàn thực phẩm, phòng cháy và chữa cháy; Về chất lượng và an toàn thực phẩm: tổ chức, cá nhân kinh doanh rượu thực hiện công bố sản phẩm rượu, trừ trường hợp hộ gia đình, cá nhân sản xuất rượu thủ công bán cho cơ sở có giấy phép sản xuất rượu để chế biến lại. Thủ tục công bố sản phẩm theo quy định của pháp luật về an toàn thực phẩm và các văn bản quy phạm luật hiện hành khác; Rượu sản xuất để tiêu thụ trong nước và rượu nhập khẩu phải được dán tem và ghi nhãn hàng hóa theo quy định.

Bản thân rượu cũng là chất có thể gây độc hại cho cơ thể khi bị lạm dụng. Sử dụng rượu, bia nhiều có hại đến sức khỏe người sử dụng và tác động xấu đến gia đình, an toàn giao thông, trật tự, an toàn xã hội, kinh tế,… do đó Chính phủ đã ban hành Luật Phòng chống tác hại bia rượu năm 2019 quy định các hành vi bị nghiêm cấm trong phòng chống tác hại của rượu bia.

Công tác thanh tra, xử phạt về các sản phẩm rượu

Trên thực tế, buôn bán, sản xuất rượu là một ngành kinh doanh có điều kiện. Theo đó từ khâu sản xuất, phân phối, bán buôn, bán lẻ đều chặt chẽ và yêu cầu có giấy phép. Bán lẻ rượu là khâu gần nhất với người tiêu dùng tuy nhiên cũng là khâu khó kiểm soát nhất do rượu tại Việt Nam được buôn bán tràn lan khá phổ biến.

Năm 2019, Quốc hội đã ban hành Luật phòng, chống tác hại của rượu bia, quy định biện pháp giảm mức tiêu thụ rượu, bia; biện pháp quản lý việc cung cấp rượu, bia; biện pháp giảm tác hại của rượu, bia; điều kiện bảo đảm cho hoạt động phòng, chống tác hại của rượu, bia; quản lý nhà nước và trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong phòng, chống tác hại của rượu, bia; Nghị định số 105/2017/NĐ-CP ngày 14/9/2017 quy đinh xử phạt về kinh doanh rượu.

Khi vi phạm liên quan đến sản xuất buôn bán hàng giả sẽ bị xử phạt theo điều 193 Bộ luật Hình sự với mức xử phạt cao nhất đối với cá nhân là chung thân. Ngoài ra, trong trường hợp khách hàng khi đến quán uống rượu mà bị ngộ độc, nếu chủ quán pha chế rượu hoặc biết rượu đó có sử dụng chất cấm, chất vượt quá mức cho phép thì có thể bị xử lý hình sự về tội vi phạm quy định về vệ sinh an toàn thực phẩm. Trên thực tế cũng đã có trường hợp xử lí hình sự về tội này, tuy nhiên không nhiều.

Một số quy định pháp luật liên quan đến xử lý vi phạm hành chính

- Phạt tiền từ 80.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng đối với một trong các hành vi:
+ Nhập khẩu, sản xuất, chế biến, cung cấp, bán thực phẩm gây ngộ độc thực phẩm ảnh hưởng đến sức khỏe của từ 01 người đến 04 người mà chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự (điểm đ khoản 12 Điều 1 Nghị định 124/2021/NĐ-CP sửa đổi một số điều của Nghị định 115/2018/NĐ-CP).

- Phạt tiền từ 80.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng đối với một trong các hành vi

+ Nhập khẩu, sản xuất, chế biến, cung cấp, bán thực phẩm gây ngộ độc thực phẩm ảnh hưởng đến sức khỏe của từ 05 người trở lên mà chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự (điểm e khoản 12 Điều 1 Nghị định 124/2021/NĐ-CP sửa đổi một số điều của Nghị định 115/2018/NĐ-CP).

Ngoài ra, phải thực hiện biện pháp khắc phục hậu quả như sau:

+ Buộc chịu mọi chi phí cho việc xử lý ngộ độc thực phẩm, khám, điều trị người bị ngộ độc thực phẩm.

Do vậy, cần thiết tăng mức xử phạt hành chính, thậm chí là xử lý hình sự đối với các trường hợp buôn bán, pha chế rượu gây nên hậu quả nghiêm trọng để có thể răn đe, siết chặt kinh doanh mặt hàng này. Bên cạnh đó, cơ quan chức năng cũng cần tăng cường các biện pháp kiểm tra, giám sát và phát hiện để tránh xảy ra những vụ việc nghiêm trọng do sử dụng rượu không rõ nguồn gốc thời gian gần đây.

Trước nguy cơ, tình trạng ngộ độc rượu chứa cồn công nghiệp thời gian gần đây, Ban Quản lý An toàn thực phẩm chỉ đạo các Đội Quản lý An toàn thực phẩm phối hợp với Ủy ban nhân dân Quận, huyện và thành phố Thủ Đức tăng cường kiểm tra về việc chấp hành pháp luật đối với các cơ sở sản xuất, kinh doanh rượu, đồ uống có cồn, kiếm soát chặt chẽ, kịp thời phát hiện, xử lý các cơ sở vi phạm trong sản xuất, kinh doanh, vận chuyển rượu trên địa bàn. Qua đó, có biện pháp xử lý nghiêm cơ sở vi phạm trong sản xuất, kinh doanh rượu, đặc biệt là các cơ sở sử dụng cồn công nghiệp pha chế thành rượu. Đồng thời, tăng cường công tác thông tin, tuyên truyền về đảm bảo an toàn thực phẩm, cảnh báo nguy cơ và hậu quả của việc sử dụng rượu tự pha chế không rõ nguồn gốc có thể dẫn đến ngộ độc rượu, góp phần giúp người dân doanh nghiệp có thông tin để nhận diện các sản phẩm thực phẩm an toàn”.